Eten is niet slechts brandstof
Vandaag de dag zien we eten als brandstof: calorieën die soms wat vitamine en mineralen dragen. Lang geleden zagen mensen voeding bijna als een heilig iets. Hun liederen over eten en gebeden reflecteren het geloof dat het nuttigen van eten zorgt voor verbinding met het grote web van het leven.
De leer van epigenetica laat zien dat die geloof in essentie waarheid is. Onze genen maken namelijk dagelijks beslissingen op basis van chemische informatie die ze ontvangen afhankelijk van wat je eet. Maar ook op basis van de gecodeerde informatie in eten dat weer afhankelijk is van de omgeving waar het heeft geleefd.
Eten is dus minder een brandstof, maar meer een taal die informatie uit de omgeving overbrengt aan onze genen. De informatie uit de omgeving programmeert je genen. Dit kan een gunstige programmering zijn die onze gezondheid waarborgt, of een ongunstige die leidt tot ziekte of overgewicht.
Wat we vroeger al wisten zijn we vergeten
In oudere culturen wist de mens goed wat ze moesten in welk belang. De Blackfoot Nation wisten dat wanneer een vrouw tijdens de zwangerschap de dikke darm van een buffalo eet, de baby een mooi rond hoofd zou krijgen.
Voor een soepele bevalling wisten veel culturen al dat ze vis, ei, orgaanvlees en specifieke granen moesten eten. De Masai lieten zelfs een stel pas trouwen nadat ze enkele maanden melk hadden gedronken van een koe die in een nat seizoen gras heeft gegeten. Juist in deze tijd was de melk voller met voedingsstoffen.
Wat doen we nu?
Vandaag de dag laten we dieren grazen op velden waar de grond weinig voedingsstoffen bevat. Daarbij injecteren we ze met giftige stoffen en kleuren het vlees als het eenmaal in de winkel komt te liggen. Eenmaal in onze keuken aangekomen, overkoken we de laatste voedzame stoffen uit het vlees en gooien als bonus nog eens goedkope schadelijke oliën in de pan.
Omdat velen van ons niet weten dat bepaalde vitaminen en mineralen het beste kunnen worden gegeten met bepaalde vetten, gaan deze recht door ons lijf heen zonder te worden opgenomen.
Is evolutionair eten goed voor de mens?
Eten in lijn met onze evolutie is absoluut goed voor de gemiddelde mens. Het helpt bij onze gezondheid en zorgt ervoor dat we op gewicht blijven. Dit betekent echter niet dat we al het moderne eten en drinken hoeven te vermijden. Zo kunnen moderne groenten en vruchten wel goed zijn voor de mens, ook al aten onze verre voorouders dit niet. Ook waren er culturen die duizenden jaren zuivel nuttigden en zich hierop hebben aangepast. Het betekent ook niet dat je nu opeens insecten en larven moet gaan eten, omdat je verre voorouders dat wel deden. Jij kunt dus wellicht gewoon melk drinken zonder dat je er negatieve effecten van ondervindt. En de levende sprinkhaan die jij in je achtertuin vond, hoef je ook niet in je mond te stoppen.
Het is belangrijk om te beseffen dat het doel van evolutionair eten, ofwel Paleo eten, niet is bedoeld om de exacte diëten van onze voorouders voor de landbouw te repliceren. Het doel is om baat te hebben bij de voeding waar ons lichaam goed op reageert. We willen dat het eten de juiste hormonale effecten heeft op ons lichaam en zelfs de juiste epigenetische effecten. Voor een groot deel is dat te realiseren door te eten wat onze voorouders aten.
Waar moeten we beginnen?
Bij onze genen. Wij als mens zijn door miljoenen jaren evolutie geworden wat we nu zijn. De omgeving heeft voor een groot deel bepaald hoe ons lichaam functioneert en waarop het goed functioneert. Onze genen reageren nog steeds op onze omgeving. Je zou inderdaad kunnen zeggen dat de omgeving praat tegen onze genen.
Simpel gezegd, volg je een dieet dat past bij hoe de mens is ontwikkeld, dan leidt dat tot een optimale gen-expressie. Eet je dingen die hiervan afwijken, dan zul je dit merken aan een versnelde veroudering, welvaartsziekten en versnelde rimpelvorming. Die eerste en die derde hebben vast geen toelichting nodig. Volledigheidshalve dat ik de tweede wel even uitleg. Welvaartsziektes kunnen zijn kanker, diabetes en hart- en vaatziekten.
Wat kan voeding doen met onze genexpressie?
Genexpressie is namelijk afhankelijk van hoe de omgeving met de genen communiceert. Neem je geen calcium tot je en maakt je lichaam door gebrek aan zonlicht weinig vitamine D aan, dan zullen de genen die zorgen voor sterke botten zogezegd in slaap vallen. Dan druk je op de uitknop van genen die sterke botten bouwen. Dit zie je duidelijk terug bij mensen met botontkalking.
Een ander fascinerend onderzoek doet je afvragen hoe briljant je genen wel niet zijn. Een varken werd tijdens voor de zwangerschap vitamine A onthouden, waardoor haar kindjes zonder oogballen werden geboren. Toen dezelfde varken daarna wel vitamine A kreeg, werd de volgende lading kleintjes wel geboren met ogen. Vitamine A komt vanuit planten die zonlicht nodig hebben om te leven. Het lijkt erop dat onze genen het gebrek aan vitamine A interpreteren als gebrek aan zonlicht. Zonder zonlicht geen zicht, en dus zijn ogen niet nodig.
Het belangrijkste punt wat we hier willen maken is dat onze genen niet in steen staan gegraveerd. Je hoeft geen slachtoffer te zijn van al je genen. Een goede genexpressie houdt ons gezond en op gewicht. Het is daarbij fijn om te weten dat we geen technologie nodig hebben om onze genen te manipuleren. Jij kunt je genen zelf positief beïnvloeden door voeding te kiezen die bij jou past.
